Matlas: De Haagse mat in kaart gebracht
Een atlas. Met kaarten, statistieken en harde feiten. Over wat? Over de Haagse mat! Ontwerper Joost Nijhuis en fotografen Daniël Heikens en Rein Langeveld brachten de karakteristieke haardracht in kaart in een ware Matlas. Een uit de hand gelopen hobbyproject, of de noodzakelijke documentatie van officieel immaterieel erfgoed. Hoe je het ook wendt of keert, “De mat is hét middel dat een gevoel van lak aan de norm manifesteert.”
Door de wapperende mat van Theo wordt iedereen geïmponeerd
| ©MatlasMatten spotten
Scheveningen, Duindorp, Moerwijk, Laak, Transvaal, de Schilderswijk. Traditionele vissersdorpen en volksbuurten, dat zijn de beste plekken om de matten te ontmoeten. “Je ziet er een lopen, dan ren je erachteraan en vertel je dat je met een boek bezig bent. Dan vraag je om een afspraak en hoop je dat ze ja zeggen.” En als je dat maar vaak genoeg blijft doen, kun je er uiteindelijk een hele atlas mee vullen. Hoewel, vertelt Daniël, “In 2011 maakten we de eerste foto’s, meer voor de lol. Het serieuze doel kwam later pas. We hebben er dus wel tien jaar over gedaan.”
De Matlas, met Bleke op de voorkant
Vroege fascinatie
Maar waar komt die toewijding vandaan? “Het stond al heel lang op het verlanglijstje. Joost en Rein kennen elkaar al sinds de peuterklas, ik ken hen sinds de middelbare school. Het was een gedeelde fascinatie. Altijd als er zo’n mat op een scooter voorbij kwam racen, konden we het nergens anders meer over hebben. We waren er gewoon door geïmponeerd. Het stond voor iets unieks, en dat voelde je. Al wisten we toen nog niet precies te duiden wat het was.” Nadat ieder lid van het drietal naar een andere kunstacademie was geweest, beseften ze daarna dat ze over alle middelen beschikten om de mat vast te gaan leggen. En zo geschiedde.
Remy
| ©MatlasNiet slecht, wel erfgoed
Het was de conservator van het Fotomuseum Den Haag die erop aandrong het project af te ronden. “Ik liet haar toevallig twee foto’s zien van het nog toenmalige hobbyproject. Zij zei meteen: ‘Dat moet hier hangen’. Het idee om een boek te maken was er altijd al, maar haar enthousiasme pushte ons het boek daadwerkelijk af te gaan ronden.” Zo werd de Haagse mat officieel vastgelegd. En sterker nog: “Het is nu ook officieel immaterieel cultureel erfgoed. Onze aanvraag daarvoor is onlangs goedgekeurd.”
“Sommige jongens hebben een mat, sinds ze er een kunnen hebben. Papa had een mat, dus dan krijg jij er ook gewoon een”
Niet zomaar haar
Het gaat hier dus wel over iets anders dan zomaar een paardenstaart, stekeltjes of een pony. “De mat is niet zomaar een kapsel, je straalt er echt iets mee uit. Je hebt ook geen mat, je bént de mat. Het zit in je DNA zowat. Ik zou er niet een kunnen laten knippen, dan zou ik meteen door de mand vallen.” De mat heeft dus met je achtergrond te maken, het is een stuk identiteit. “Het mooie is dat sommige gasten het ook niet over een mat hadden, maar gewoon over ‘lang haar’. Juist zij waren de echte mattendragers, bij wie het van generatie op generatie wordt overgedragen. Zij zijn er dus helemaal niet zo mee bezig, maar voelden zich wel heel vereerd door ons project.”
Ricardo
| ©MatlasOerkapsel
Toch is de mat steeds meer aan het verdwijnen. “Hij wordt helaas minder zichtbaar. En dat is zonde, want het staat zo mooi voor je niet conformeren aan de maatschappij en lak hebben aan de opgelegde normen. Het is een echt krijgerskapsel, een soort leeuwenmanen.” Niet te verwarren dus met de kapsels die een Miley Cyrus of Rihanna zich laten aanmeten. “Dat is een soort hippe, modische mat. Degene die wij hebben gefotografeerd, staat voor een levenswijze, niet een haarstijl. Hij gaat duizenden jaren terug: al in bronnen voor Christus hebben ze het over kort van voren, lang van achter. Zo kan je de tegenstander aan zien komen, en word je beschermd tegen de elementen.”
“De mat gaat ontzettend ver terug. Hij wordt al beschreven in teksten uit het Oud-Byzantijnse Rijk”
Mat van de toekomst
De Matlas is echter niet het einde van het project. Verre van zelfs. “De Haagse mat staat in Nederland bekend als ‘Haags’, omdat ‘ie hier het langst bleef hangen. Maar hij bestaat op veel meer plekken, over de hele wereld. Het doel is dus om alle matten in kaart brengen. Australië, Amerika, uiteindelijk moet de hele plank volstaan met wereldse boeken. Daar is het ook een atlas voor!”
Wil
| ©Matlas
